–6–
1 When you are invited
to eat with a king,
use your best manners.
2 Don't go and stuff yourself!
That would be just the same
as cutting your throat.
3 Don't be greedy for all
of that fancy food!
It may not be so tasty.
–7–
4 Give up trying so hard
to get rich.
5 Your money flies away
before you know it,
just like an eagle
suddenly taking off.
–8–
6 Don't accept an invitation
to eat a selfish person's food,
no matter how good it is.
7 People like that take note
of how much you eat.
They say, “Take all you want!”
But they don't mean it.
8 Each bite will come back up,
and all your kind words
will be wasted.
–9–
9 Don't talk to fools—
they will make fun of you.
–10–
10 Don't move a boundary marker
or take the land
that belongs to orphans.
11 God All-Powerful is there
to defend them against you.
–11–
12 Listen to instruction
and do your best to learn.
–12–
13 Don't fail to correct
your children.
You won't kill them
by being firm,
14 and it may even
save their lives.
–13–
15 My children,
if you show good sense,
I will be happy,
16 and if you are truthful,
I will really be glad.
–14–
17 Don't be jealous of sinners,
but always honor the Lord.
18 Then you will truly have hope
for the future.
–15–
19 Listen to me, my children!
Be wise and have enough sense
to follow the right path.
20 Don't be a heavy drinker
or stuff yourself with food.
21 It will make you feel drowsy,
and you will end up poor
with only rags to wear.
–16–
22 Pay attention to your father,
and don't neglect your mother
when she grows old.
23 Invest in truth and wisdom,
discipline and good sense,
and don't part with them.
24 Make your father truly happy
by living right and showing
sound judgment.
25 Make your parents proud,
especially your mother.
–17–
26 My son, pay close attention,
and gladly follow
my example.
27 Bad women and unfaithful wives
are like a deep pit—
28 they are waiting to attack you
like a gang of robbers
with victim after victim.
–18–
29 Who is always in trouble?
Who argues and fights?
Who has cuts and bruises?
Whose eyes are red?
30 Everyone who stays up late,
having just one more drink.
31 Don't even look
at that colorful stuff
bubbling up in the glass!
It goes down so easily,
32 but later it bites
like a poisonous snake.
33 You will see weird things,
and your mind
will play tricks on you.
34 You will feel tossed about
like someone trying to sleep
on a ship in a storm.
35 You will be bruised all over,
without even remembering
how it all happened.
And you will lie awake asking,
“When will morning come,
so I can drink some more?”
Omuano Outjahamboumwe
1 Tji mo haama potjiriro tjomundu omutjiukwa, sosonona nawa imbi mbi ri momurungu woye. 2 Ritjaera omuini tji u neraru rokurya ovikurya. 3 O nanukire omariro we omawa tjinene, mapeya aye rire ovikurya oviwovise.
Omuano Outjahambombari
4 O ri ungurisa tjinene nga tji wa mana omasa mokukondja kutja u munine po outumbe ouingi, rira onongo nu u ise okuriungurisa. 5 Tji wa tara ku wo, tjandje kau tji po rukwao, orondu owo mau hara ovivava na utuka otja onguvi mevaverwa.
Omuano Outjahambondatu
6 O ri omboroto yomundu omuruvandu, nu o nanukire ko ovikurya vye vyomuzeze. 7 Orondu otja eye tjinga e ripura momutima we, otjinga e ri; ma tja nai kove: “Ryaa nu u nwe!”, nungwari katji me ripura nao momutima we. 8 Ove mo kungu ihi otjiṱiṱi tji wa ri, nomambo woye aehe omawa maye rire omungandjo uriri.
Omuano Outjamuvyu
9 O kondjo okuhungira nozondunge kuna eyova; oro mari nyengwa omambo woye omanazondunge.
Omuano Outjamurongo
10 Orundurura omawe womuruko omukuru, nu o yeka ozosewa ehi razo romakunino. 11 Muhona onguri Omukuture wazo omunamasa, neye me ze kuramenepo motjiposa tjazo okukupirukira.
Omuano Outjamurongo na Umwe
12 Omutima woye ngau kare nonḓuviro komavyuriro, nomatwi woye ngaye zuve komambo wondjiviro.
Omuano Outjamurongo na Vivari
13 O ivaiva okuvyura omuatje woye; okumutona noruhongwe kaku nokumuzepa. 14 Mu tona uri noruhongwe, nu vari mo yama omuinyo we.
Omuano Outjamurongo na Vitatu
15 Muatje wandje, tji wa rire onongo, ami me kara nenyando. 16 Nu moukoto wandje mamu yoroka, tji mo hungire omambo wounongo.
Omuano Outjamurongo na Vine
17 O ṱeruru novanauvi, nungwari kondja okukara nondira ku Muhona aruhe. 18 Tjiri, u na muhuka; nomaundjiro woye kaye nokurira omungandjo.
Omuano Outjamurongo na Vitano
19 Puratena, muatje wandje, nu u rire onongo; ripura nawa tjinene nondjira yomuinyo woye. 20 O rikutu kuna ovandu mbe nwa omavinu tjinene poo mbe rarukira onyama tjinene. 21 Orondu omundu ngu ripurukisa nomavinu, na ingwi ngu nanukira ovikurya, aveyevari ve risyonaparisa oveni. Tji u rya nokurara uriri korusenina moka zara ovisasaukiro.
Omuano Outjamurongo na Hamboumwe
22 Zuva ku iho ngwe ku kwata, nu o nyengura nyoko moukurukaze we.
23 Randa ouatjiri, o u randisa ko; mu wo omu mu nounongo nomavyuriro nozondunge.
24 Ihe yomuzandu omusemba u yoroka tjinene; omundu tja kwata onongo, u yorokera onongo ndji.
25 Yorokisa iho nu rira enyando ranyoko ngwe ku kwata.
Omuano Outjamurongo na Hambombari
26 Muatje wandje, ndji pao omutima woye auhe, nu tjita kutja omuinyo wandje u rire otjihorera kove. 27 Omukazendu omurirandise, eye orutjiva orukoto, nomukazendu omukorondu womurumendu warwe, eye ondjombo osina. 28 Ovakazendu otja imba ve yevayeva ovarumendu tjimuna ovapunde voviṋa, owo ve yandja ouhaṱakama kovarumendu ovengi vovakwao.
Omuano Outjamurongo na Hambondatu
29 Ouṋe ngu ṱirwa ondjenda i ovandu? Ouṋe ngu nyengwa i avehe? Ouṋe ngu kara nozombata aruhe? Ouṋe ngu hi nohange? Ouṋe ngu tonwa ominda avihe? Ouṋe ngu nomeho nge nepoṱu? 30 Owo mba ovandu mbe kakatera komavinu, mbe kondja okurora omavinu womihoro pekepeke. 31 O nanukire omavinu tji maye munika ouserandu nawa, tji maye keṋakeṋa motjinwino, tji maye hezere nawa momuryu. 32 Owo korusenina ye rumata tjimuna onyoka, nu ye tjeka ouzuwo tjimuna ongoroka. 33 Omeho woye maye munu oviṋa ovindunguru, notjinyo tjoye matji hungire omeripuriro woposyo. 34 Nove mo sana otja omundu ngwa rangavara mokati kokuvare, notja ngwa haama potjitumbure tjondjuwoyomomeva ama koṱura. 35 Ove motja nai: “Mba tonwa, nu hi nokuhihamwa; mba vandwa pehi, nu hi nokurimuna omihihamo. Me yanḓimuka ruṋe? Tjazumba mbi yaruke nomanuwa wandje rukwao.”