Abimelek
1 Nu Abimelek, omuzandu wa Jerubbaal, wa ya kOsikem komuhoko waina. Neye wa hungira kuna wo a tja: 2 “Arikaneye, kapureye otjiṋa hi ongahukiro kovature avehe va Sikem: ‘Tji tji ri otjiwa ku eṋe otjikeṋa, okongwi okuhonaparerwa i ovarumendu omirongo hambombari, avehe ovazandu va Jerubbaal, poo okongwi okuhonaparerwa i omurumendu umwe?’ Nu wina rizemburukeye kutja ami owami onyama nombinḓu yeṋu.” 3 Momuhoko waina ve kemuhungirira omambo nga aehe ongahukiro kovature va Sikem. Nowo ve ripura okukongorera Abimelek, tjinga ava tja: “Eye omuzamumwe wetu.” 4 Owo opu ve mu pera ovimariva ovisilveri omirongo hambombari okuza mondjuwo onḓere ya Baal-Beret. Novimariva mbi Abimelek wa kuta na vyo ovandu ovehinohepero novehinaunongo kutja ve mu kongorere. 5 Neye wa ya kondjuwo ya ihe mOofra na kazepera ovangu ve kewe rimwe, imba ovazandu va Jerubbaal, ovarumendu omirongo hambombari; nungwari Jotam, omuzandu wa Jerubbaal ongero, ongwa hupa po, tjinga a kaṱara. 6 Okuzambo ovature avehe va Sikem nova Milo otji va worongana, nave kazikira Abimelek pOmumbonde-wOtjizemburukiro mbu ri mOsikem a rire ombara.
7 Nowo tji va tjivisa otjiṋa hi ku Jotam, eye arire tja kakurama kondomba yondundu Garisim na yere eraka re ama ravaere nai ku wo: “Purateneye ku ami, vature va Sikem, kutja Ndjambi a puratene ku eṋe wina! 8 Eyuva rimwe omiti vya ya okukazika ombara yavyo navi katja nai komuṋinga: ‘Rira ombara yetu!’ 9 Nungwari imbwi omuṋinga wa zira au tja: ‘Hi ise okupitisa omaze wandje, ovisenginina novandu ngu ve ndji tangera, nu mbi katengerere kombanda yomiti are?’ 10 Nomiti arire tji vya tja komukuyu: ‘Ove indjo u karire ombara yetu!’ 11 Nungwari imbwi omukuyu wa tja nai ku vyo: ‘Hi ise okupitisa oruaze rwandje novihape vyandje oviwa, nu mbi katengerere kombanda yomiti are?’ 12 Nomiti arire tji vya tja komuvite: ‘Ove indjo u karire ombara yetu!’ 13 Nungwari imbwi omuvite wa tja nai ku vyo: ‘Hi ise okupitisa omeva wandje womandjembere nge yorokisa ovisenginina novandu, nu mbi katengerere kombanda yomiti are?’ 14 Nomiti avihe arire tji vya tja kotjimbuku: ‘Ove indjo u karire ombara yetu!’ 15 Notjimbuku tja tja nai komiti: ‘Eṋe tji mamu vanga katjotjiri okundjitwirisa mbi rire ombara yeṋu, indjeye mu wame momuzire wandje; ape he ri nao, omuriro mau zu motjimbuku nau seseta otupapa twa Libanon!’ ”
16 Jotam wa hungira komurungu na tja: “Eṋe nao mwa tjita mouatjiri na mouṱakame, tji mwa zika Abimelek a rire ombara are? Eṋe nao mwa tjita ouwa ku Jerubbaal neṱunḓu re, tji mwa tjita ku ye otja komayenenisiro wozondjito ze are? 17 Zemburukeye kutja tate wa rwira eṋe. Eye ka yamene omuinyo we mokumuyama kOvamidian. 18 Nungwari ndinondi eṋe mwa sekamena ondjuwo ya tate. Eṋe mwa zepera ovazandu ve, ovarumendu omirongo hambombari, kewe rimwe namu ziki Abimelek, omuzandu womukazendu we omumbanda, a rire ombara yovature va Sikem, eye tjinga a ri omuzamumwe weṋu. 19 Nu ndinondi eṋe tji mwa tjiti mouatjiri na mouṱakame ku Jerubbaal neṱunḓu re, yorokereye Abimelek, neye nga yorokere eṋe. 20 Nungwari ape he ri nao, ngamu pite omuriro mu Abimelek u sesete ovature va Sikem nova Milo; nu ngamu pite omuriro movature va Sikem nova Milo u sesete Abimeleke.” 21 Jotam otja tupuka na taurire kObeer na kakara ngo mena rokutira erumbi re Abimelek.
22 Abimelek wa honaparera Ovaisrael oure wozombura ndatu. 23 Ndjambi arire tja sekamisa ombepo ombi pokati ka Abimelek novature va Sikem, nowo va huhunuka ku Abimelek. 24 Otjiṋa hi tja tjitwa kutja ourunde mbwa tjitirwe kovazandu imba omirongo hambombari va Jerubbaal u sutisiwe, nokutja ombinḓu yawo i sutisiwe mu Abimelek, erumbi rawo, ngwe ve zepa, na wina movature va Sikem mbe mu vatera okuzepa ovangu ve. 25 Ovature va Sikem va twa ovandu motutatwa kozondomba zozondundu; nowo va huura omundu auhe ngwa kapitira mondjira. Nu ihi tja tjivisiwa ku Abimelek.
26 Nu Gaal, omuzandu wa Ebed, weya puna ovangu ve kOsikem; novature va Sikem va kara nonḓakameno mu ye. 27 Nowo avehe va ya kovikunino vyomivite, ave kapora omandjembere nokuyekama nave tjiti omukandi. Tjazumba otji va hita mondjuwo onḓere yotjisenginina ave ri, ave nu, nave tukana Abimelek. 28 Nu Gaal, omuzandu wa Ebed, wa tja nai: “Abimelek eye owaṋi, neṱe Ovasikem oweṱe ovakendu, kutja matu kara ovandu vokehi ye? Eye kamuzandu wa Jerubbaal, nu Sebul kamumuungurire are? Karereye ovarumendu va Hamor, ihe yomuhoko wa Sikem. Nu ingwi Abimelek matu mu karerere tjike? 29 Andakuzu otjiwaṋa hi tji ri kehi youvara wandje ami etje ramba Abimelek; etje mu raera nai: ‘Tji u notjimbumba otjinene tjovita, indjo, pita u rwe!’”
30 Sebul, omunane wotjihuro, tja zuva omambo nga wa Gaal, omuzandu wa Ebed, arire tja ṱomazenge tjinene. 31 Neye wa tuma ovahindwa mongumumu ku Abimelek kOaruma okukemutjivisa nai: “Tara Gaal, omuzandu wa Ebed, weya puna ovangu ve kOsikem, nowo mave ku hohizire ovandu motjihuro. 32 Rirongera ouṱuku mbunombwi, ove novarwe voye wovita, nu mu kaṱare mokuti motutatwa. 33 Nu omuhuka omunene tjipatji, rwisa otjihuro. Nu Gaal tja sekama novarwe ve wovita, tjita ku ye otja pu pe ṱa!”
34 Abimelek novarwe ve wovita avehe otji ve rirongera ouṱuku mbo nave kaṱara movimbumba vine motutatwa popezu na Sikem. 35 Gaal, omuzandu wa Ebed, tja pita pendje yotjihuro na kakurama pomuvero, Abimelek novarwe ve wovita arire tji va piti motutatwa twawo. 36 Nu Gaal tje ve muna wa tja nai ku Sebul: “Tjiri, ngwina maku rauka ovandu wovita kozondomba zozondundu.”
Nungwari Sebul we mu zira a tja: “Imbwo omuzire wozondundu mbu mo munu aayo ovandu.”
37 Nu Gaal wa tja nai rukwao: “Tara, maku rauka ovarwe komakapitiro wozondundu, notjimbumba tjimwe matji zire komukuma wOmumbonde wOndjai.”
38 Sebul opa tjera ku ye: “Otjinyo tjoye otjinene nambano tji ri pi tjiyo ravaere na tjo nai: ‘Ingwi Abimelek owaṋi kutja twa sokukara ovandu vokehi ye?’ Owo, owo mba ovandu vokehi ye? Owo, owo mba ovandu mbu wa nyengurire! Nambano sekama vari u karwe na wo!” 39 Gaal wa hongorera ovature va Sikem na karwisa Abimelek. 40 Gaal wa taura komurungu wa Abimelek, nu Abimelek we mu tezera. Novengi va ṱa nave saravara pehi nga pomuvero wotjihuro. 41 Nu Abimelek wa kara mOaruma, nungwari Sebul wa ramba Gaal novandu ve, ne ve tjaere okutura mOsikem.
42 Eyuva ekongorerwa raindo ovandu va Sikem va ya mokuti. Nu Abimelek wa hepurirwa otjiṋa ho. 43 Neye opa toorera ovarwe ve, e ve haṋa movimbumba vitatu ne ve twara mokuti motutatwa. Neye tja muna kutja ovandu mave piti motjihuro, eye wina otja pita motutatwa twe ne ve zepa. 44 Abimelek wa purukuta notjimbumba tje nga pomuvero wotjihuro na kakurama mbo. Nu ovimbumba mbi vivari vyarwe vya rwisa ovandu mba ri mokuti, navi zepa avehe. 45 Abimelek wa rwisa otjihuro oure weyuva ndo arihe. Neye wa kambura otjihuro na zepa avehe, mba ri mu tjo. Okuzambo eye wa hahaura otjihuro na handjaurire mo omongwa.
46 Novature avehe votjiṱunga tja Sikem tji va zuva otjiṋa hi otji va kahita metuwo rokehi rondjuwo onḓere ya Baal-Beret. 47 Abimelek wa raerwa kutja ovature avehe votjiṱunga tja Sikem va woronganene mo. 48 Nu Abimelek wa ronda kondundu Salmon puna ovarumendu ve wovita. Neye wa toora ekuva na ke na ro orutavi rwomuti; arire tje ru toora e ru twa kotjiṱuve tje na tja nai kovarumendu ve wovita mba ri puna ye: “Ihi tji mwa munu tji mba tjiti, tji tjiteye wina mohakahana.” 49 Ovarumendu va Abimelek avehe wovita otji va ka auhe orutavi rwe, ave mu kongorere nave katendeka otutavi twi kombanda yetuwo ndi rokehi. Nowo ve tu hwikira kombanda yetuwo rokehi, ngunda amwa ri ovandu mba avehe votjiṱunga tja Sikem; nu mwa tira ovarumendu novakazendu mangara eyovi rimwe.
50 Tjazumba Abimelek otja ya kOtebes, arire tje ketjikovera ne tji kambura. 51 Mokati kotjihuro hi mwa ri otjiretundu otjinamasa, novarumendu novakazendu novanane avehe votjihuro va taurira ku tjo; nowo ve ripatera mo, narire tji va karonda komututu wotjiretundu. 52 Abimelek weya nga potjiretundu ne tji rwisa. Neye wa ryama nga omahitiro wotjiretundu hi kutja e tji nyose. 53 Nungwari omukazendu worive wa yemena ewe rotjikweyero kotjiuru tje, ne mu nyanyaura otjikongo. 54 Nu Abimelek wa rakiza omukarere we, omutjinde woviyumbe vye, a tja ku ye: “Nana engaruvyo roye u ndji zepe. Ami hi nokuvanga kutja ku kaze mba ṱa i omukazendu.” Omukarere we ope mu tuvakaṋisira engaruvyo, neye arire tja koka. 55 Novarumendu Ovaisrael tji va muna kutja Abimelek wa koka, avehe otji va yaruka kozoyawo.
56 Komuhingo mbwi Ndjambi opa sutisira ouvi Abimelek mbwa tjitire ku ihe mokuzepa omarumbi we omirongo hambombari. 57 Imbwi ouvi wovarumendu va Sikem Ndjambi we u yarura mu wo oveni; nosengiro ya Jotam, omuzandu wa Jerubbaal, ye ya kombanda yawo.
Abimelek ta ningi ohamba
1 Ndele Abimelek yaJerubbaal okwa ya kuSekem kovapambele vaina, ndele okwa popya nepata alishe laina ndele ta ti: 2 Popyeni momatwi oonakukala muSekem, mu tye: “Shilipi shiwa kunye, nokutya ovalumenhu omilongo heyali, aveshe ovana vaJerubbaal, tave mu pangele, ile omulumenhu umwe te mu pangele? Ndele dimbulukweni nokutya, aame ekipa leni nombelela yeni.” 3 Opo nee ovamwaina vaina, eshi va popya eendjovo edi adishe momatwi oonakukalamo muSekem molwaye, omitima davo da ama kuAbimelek noku mu shikula, osheshi vo tava ti: Ye omumwameme omulumenhu. 4 Vo ove mu pa eeshekeli omilongo heyali oisiliveli yomongulu yaBaal-Berit, nado Abimelek okwe liongelifa nokufuta ovalofu novakolokoshi, ndele vo ove mu shikula. 5 Ndele ye okwa ya mo meumbo laxe muOfra, nokwa dipaela kemanya vamwaina vovalumenhu, ovana vaJerubbaal, omilongo heyali. Ndele Jotam, onghelo yaJerubbaal okwa xupa po, osheshi ye okwa hondama. 6 Opo nee oonakukalamo aveshe muSekem neumbo alishe laMillo la ongala, ndele la ninga Abimelek ohamba momwandi mule puSekem.
Omakumbiko aJotam
7 Vo eshi ve shi shiivifila Jotam, ye okwa londa a kala ofika koxulo yomhunda yaGerisim nokwa yelula ondaka yaye, ta ingida ta ti kuvo: “Pwilikineni nge, nye oonakukalamo muSekem, opo Kalunga a shiive oku mu pwilikina.
8 “Efiku limwe omiti da ya di ke livaekele ohamba, ndele da lombwela olumono: ‘Ninga ohamba yetu!’ 9 Ndelenee olumono le va lombwela: ‘Ame ndi efe mbela omaadi ange molwao oikalunga novanhu tava pandula nge, ndi ye ngeno ndi linyenganyenge kombada yomiti?’
10 “Opo nee omiti da lombwela omukwiyu: ‘Ila, u ninge ohamba yetu.’ 11 Ndelenee omukwiyu we di lombwela: ‘Ndi fiye po ngeno ounyenye wange noiimati yange iwa, ndi linyenganyenge kombada yomiti?’
12 “Opo nee omiti da lombwela omuviinyu: ‘Ila, u ninge ohamba yetu.’ 13 Ndelenee omuviinyu we di lombwela: ‘Ndi fiye po omaviinyu ange, aa taa hafifa Kalunga novanhu, ndi linyenganyenge kombada yomiti?’
14 “Opo omiti adishe da lombwela eno: ‘Ila, u ninge ohamba yetu!’ 15 Ndele eno la lombwela omiti: ‘Nye ngeenge mwa hala shili okuvaeka nge, ndi ninge ohamba yeni, ileni hano, mu yaame momudile wange. Ndelenee ngeenge hasho, omundilo tau di meno, tau lungwinifa po omiti omisederi domuLibanon.’
16 “Onye ngeenge mwa longa tuu paife pashili nopauyuki, mokuninga Abimelek ohamba, nongeenge mwa ningila Jerubbaal neumbo laye ouwa, nongeenge mwe mu alulila pailonga yomake aye, 17 onye ava tate e mu lwila nokwe liekelela omwenyo waye molweni, ndele e mu xupifa momake Ovamidian, 18 ndelenee nena eli nye mwa twa ondubo neumbo latate, novana vaye ovalumenhu, ovalumenhu omilongo heyali mwe va dipaa kemanya ndele mwa ninga Abimelek, omona womupika waye, ohamba yoonakukalamo muSekem, shaashi ye omumwanyoko. 19 Nye ngeenge mwa longa tuu nena eli pashili nopauyuki naJerubbaal neumbo laye, kaleni hano nokuhafela Abimelek, naye ne mu hafele yo. 20 Ndelenee ngeenge hasho, omundilo nau dje mo muAbimelek, nau lungwinife po oonakukalamo muSekem neumbo laMillo. Nomundilo nau dje moonakukalamo muSekem nomeumbo laMillo nokulungwinifa po Abimelek.” 21 Opo nee Jotam okwa faduka po nokwa ya onhapo muBeer, noko a kala omolwomumwaina Abimelek.
Enyonauko lOvasikem nolaAbimelek
22 Abimelek eshi a pangela Israel omido nhatu, 23 Kalunga okwa tuma ko omhepo ii, pokati kaAbimelek noonakukalamo muSekem, noonakukalamo muSekem ove liteeka Abimelek, 24 opo oukolokoshi wa ningilwa ovana ovamati omilongo heyali vaJerubbaal u handukilwe, ndele ye opo a tule ohonde yavo komumwaina Abimelek, ou e va dipaa, nosho yo koonakukalamo muSekem, ava va pameka omake aye a dipaa ovamwaina ovalumenhu. 25 Noonakukala muSekem va tula ovanangeli keexulo deemhunda, ndele ava va nyeka keshe umwe, ou a enda nondjila oyo nokukoya opo. Eshi sha shiivifilwa Abimelek.
26 Opo nee Gaal yaEbed e uya novamwaina ndele va ya kuSekem. Noonakukala muSekem ve mu lineekela. 27 Ndele vo va ya komapya ndele va teta eeviinyu domoikokola yavo yomiviinyu, ndele va kola eeviinyu ndele tava dana oshivilo sheteyo. Vo ova ya mo mongulu yoshikalunga shavo, va lya nova nwa, ndele tava tuku Abimelek. 28 Opo nee Gaal yaEbed ta ti: “Abimelek olyelye naSekem oshike, tu mu longele? Ye tu shii omona omulumenhu waJerubbaal, naSebul ye elenga laye loshilando? Longeleni ovalumenhu vaHamor, xe yaSekem. Molwashike ngeno tu mu longele? 29 Akutu, ovanhu ava ngeno va li meke lange, ngeno handi taataa Abimelek! Ndele mokupopya Abimelek ye ta ti: ‘Hapupalifa omatanga ovakwaita voye, nde to i.’ ” 30 Sebul, omukulunhu woshilando, eshi a uda eendjovo daGaal yaEbed, okwa handuka 31 nokwa tumina Abimelek puAruma ovatumwa va tye: “Tala, Gaal yaEbed novamwaina vaye ovalumenhu ve uya kuSekem, ndele tala, oshilando have shi twifa ondubo naave. 32 Lipyakuduka hano oufiku nye nomatanga ovakwaita aa e li pwoove, ndele tula ekulwila moixwa. 33 Opo nee etango ngeenge tali piti ove to dulu, ongula inene, okufikama nokuhomona oshilando. Ndele ye nomatanga aye aa e li puye taa piti mo taa i kwoove, mu ningila ngaashi she ku wapalela.” 34 Opo nee Abimelek nomatanga aye aeshe ovakwaita, aa a li puye, ove lipyakuduka ndele va tula ekulwila eengudu nhee puSekem. 35 Ndele Gaal yaEbed okwa pita pondje ndele okwa kala ofika poshivelo shoshilando. Abimelek nomatanga aeshe aa a li puye mekulwila eshi va fikama, 36 Gaal okwa mona omatanga, ndele ta ti kuSebul: “Tala, taku di ovanhu tava londoloka keexulo deemhunda.” Ndelenee Sebul ta ti kuye: “Ove ou wete omididimbe deemhunda da fa ovalumenhu.” 37 Ndele Gaal okwa diinina ta ti: “Tala, otaku di ovanhu pokati koshilongo nongudu imwe tai di kOmwandi wovalodi.” 38 Opo nee Sebul ta ti kuye: “Okanya koye openi ke li eshi wa tile: Abimelek olyelye tu mu longele? Oo omatanga ovakwaita, ove wa dina. Fikama hano u va lwife.” 39 Opo nee Gaal okwa fikama komesho yoonakukalamo muSekem ndele ta lu naAbimelek. 40 Ndelenee Abimelek okwe mu shikula, ndele ye okwa ya onhapo komesho yaye, ndele vahapu va fila poshivelo shoshilando. 41 Ndele Abimelek a fyaala muAruma, ndelenee Sebul okwa taataa Gaal novamwaina, ndele vo va li inava mona onhele okukala mo vali muSekem.
42 Ndele mefiku la shikula ovanhu eshi va pita mo va ya moixwa, osho sha shiivifilwa Abimelek. 43 Onghee hano ye okwa kufa omatanga aye nokwe a tukula meengudu nhatu nokwe a tula mekulwila moixwa. Ye eshi a mona, ovanhu tava di moshilando, okwe va totela nokwe va dipaa po. 44 Osheshi Abimelek nomatanga aa a li puye a tondokela mo, ndele va kanghama poshivelo shoshilando, neengudu dikwao mbali da totela aveshe ava va li moixwa ndele ve va dipaa po. 45 Ndele efiku olo alishe Abimelek okwa lwifa oshilando nokwa nangala oshilando ndele ta dipaa ovanhu ava va kala mo nokwa ngumauna po oshilando ndele te shi undu omongwa. 46 Oonakukalamo moshungongulu yaSekem eshi ve shi uda va ya mekololo lotembeli yaEl-Berit. 47 Ndele Abimelek eshi a shiivifilwa nokutya, oonakukalamo aveshe vomoshungongulu yaSekem va ongala, 48 Abimelek nomatanga aeshe aa a li puye, ova londa komhunda yaSalmon. Ndele Abimelek okwa kufa pamwe naye omakuva nokwa ka po oshitai shomuti ndele e shi leka kepepe laye, ndele okwa lombwela ovakwaita ava va li puye ndele ta ti: Nye mu wete nge eshi handi ningi, shi ningeni diva ngaashi ame. 49 Opo nee ovakwaita yo, keshe umwe, a ka oshitai shaye, ndele va shikula Abimelek ndele ve i ekela kekololo ndele va tema kombada yalo, opo ovanhu aveshe vomoshungongulu yaSekem, ovalumenhu novakainhu ve fike ngeno peyovi limwe, va fya.
50 Opo Abimelek okwa ya kuTebes nokwe shi fitikinina ndele te shi nangala. 51 Ndelenee pokatielela koshilando mwa li oshungongulu ya pama. Omo ovalumenhu aveshe novakainhu noonakukalamo aveshe vomoshilando va ya mo onhapo, ndele va idila po konima yavo, ndele va londa kombada yoshungongulu. 52 Ndele Abimelek e uya fiyo okoshungongulu ndele te shi lwifa, ndele ye okwe uya popepi noshivelo shoshungongulu, ye e shi xwike po nomundilo, 53 omwalikadi umwe okwa ekela emanya loshini komutwe waAbimelek ndele a tatula oluwewe lomutwe waye. 54 Opo nee ye okwa ifana diva omupiya waye, omuhumbati woilwifo yaye, ndele ta ti kuye: “Pweya mo eongamukonda loye, ndele to dipaa nge vo vaha shiive okutya: omukainhu e mu dipaa.” Opo nee omupiya waye e mu twa eongamukonda la tyuuka, ndele ta fi. 55 Novalumenhu Ovaisraeli eshi va mona nokutya, Abimelek okwa fya, keshe umwe a ya kombulavo. 56 Osho ngaha hano Kalunga okwa alulila Abimelek owii, ye e u ningila xe mokudipaa ovamwaina vaye ovalumenhu omilongo heyali. 57 Nowii aushe wovalumenhu vomuSekem Kalunga e u alula kombada yomitwe davo. Netulomutima laJotam yaJerubbaal le uya kombada yavo.